Thuyết minh: dân ca ví dặm Nghệ Tĩnh

Chào mừng quý thầy cô đến với mảnh đất Hà Tĩnh. Lời đầu tiên cho phép em HDV xin gửi tới quý thầy cô lời kính chúc sức khỏe và lời chào thân thương nhất. em là Hoài Nam, hôm nay sẽ đồng hành cùng đoàn nhà mình trong buổi sáng ngày hôm nay.

Và  sau đây em xin giới thiệu đến đoàn nhà mình về một loại hình dân ca đặc sắc của mảnh đất nơi đây, đó chính là “ dân ca ví dặm nghệ tĩnh”

“Xứ Nghệ ơi quê hương bao thương nhớ

Nơi có mẹ cha dưỡng dục sinh thành

Nơi sinh ra câu hò điệu ví

Sông Lam núi Hồng cảnh đẹp như tranh”

Kính thưa quý thầy cô thân mến, HDV Hoài Nam xin chào mừng quý thầy cô đến với mảnh đất Nghệ An, thưa thầy cô nghệ An nằm ở vùng bắc trung bộ, với trung tâm là thành phố vinh, cách thủ đô Hà Nội khoảng 300 km, từ sân bay nội bài quý thầy cô mất khoảng 1h di chuyển đến sân bay vinh, còn đi đường bộ mất khoảng 7h trên xe, và sau đây em xin phép được mời quý thầy cô cùng khám phá sâu hơn mảnh đất nghệ an xinh đẹp.

Nơi đây có biển xanh, cát trắng, nắng vàng và có tình người nghệ an, đến với nghệ an, ăn miếng nhút Thanh Trương, chấm miếng tương Nam Đàn, nghe câu hò ví dặm, mà lòng bồi hồi nhớ mãi không quên. Dạ vâng, thưa thầy cô, điều đầu tiên tất cả du khách mong muốn đến với nghệ an, đó chính là được lắng nghe những làn điệu dân ca ví dặm, cùng với núi hồng, sông lam, dân ca ví dặm đã trở thành biểu tượng của người dân hai tỉnh, nghệ an và hà tĩnh, và từ lâu họ đã coi làn điệu dân ca ví dặm như một phần của cuộc sống sinh hoạt, và là bản sắc của vùng quê nơi đây, theo thời gian, dân ca ví dặm đã thể hiện sức sống cực kỹ mãnh liệt, không chỉ trong quá khứ, mà còn đang sinh sôi nảy nở trong chính tâm hồn của người dân xứ nghệ ngày nay.

Vâng người dân xứ nghệ có một câu nói rất nổi tiếng rằng “ bao giờ người xứ nghệ mất đi tiếng nói của mình, thì khi đó mới mất đi tiếng hát dân ca ví dặm”

Vậy dân cá ví dặm có từ bao giờ, có lẽ khó có ai trả lời chính xác được, chỉ biết rằng dân ca ví dặm cũng giống như các loại hình dân ca khác của vùng bắc trung bộ, đều có nguồn gốc từ cuộc sống lao động, sinh hoạt, vì vậy lịch sử hình thành và phát triển đã có từ rất lâu đời. Người nông dân Nghệ Tĩnh vốn sống trên một mảnh đất chẳng lấy gì làm phì nhiêu, thời tiết không thuận hoà. Ngoài vật lộn với thiên nhiên, con người xứ Nghệ đã phải trải qua biết bao gian nan vất vả của nhiều cuộc chiến tranh, chính điều kiện thiên nhiên và lịch sử đã hun đúc nên cuộc sống và tính cách con người Nghệ Tĩnh, những con người gan dạ, cần cù, rắn rỏi nghị lực, đặc biệt còn rất dồi dào tình cảm, yêu đời và hăng say lao động. Cuộc sống vất vả khó khăn cũng không làm cho họ nhụt chí mà ngược lại họ vẫn rất can đảm, bền bỉ. Dù tạo hóa không dành cho mảnh đất này những ưu ái nhất định nhưng những con người nơi đây luôn giữ cho mình tâm hồn lạc quan, phải chăng vì vậy mà người dân xứ Nghệ có một tinh thần, tình cảm hết sức phong phú. Cuộc sống của họ luôn gắn với lời ca tiếng hát.

Tuy nhiên theo nhiều nguồn tư liệu khác nhau của các nhà nghiên cứu, học giả, thì dân ca ví dặm vào thế kỉ 17-18 đã rất phát triển và trở thành một loại hình văn nghệ dân gian phổ biến, được lưu truyền trong cư dân người dân nghệ an và hà tĩnh. Dạ vâng, từ thế kỷ 19-20 dân ca ví dặm được lưu truyền rộng rãi, với sự tham gia tích cực của các nhà nho tri thức yêu nước như : phan bội châu, đặng văn bá, và một số nhà nho yêu nước và tri thức. ( tại sao họ muốn truyền bá văn hóa này)

kính thưa quý thầy cô, từ một loại hình dân ca dân gian của tầng lớp nhân dân lao động, trải qua quá trình hoàn thiện, với câu từ và vần điệu chắt lọc, thì dân ca ví dặm đã được hoàn thiện, và trở thành một loại hình văn nghệ hấp dẫn, có giá trị nghệ thuật cao.

và trong cách mạng kháng chiến chống pháp và chống mỹ, dân ca ví dặm được cải biên thành những bài vè, đối ca, để cổ vũ khích lệ tinh thần cho bộ đội, dân quân, nhân dân, chiến đấu bảo vệ tổ quốc.

kính thưa quý thầy cô với nội dung chắt lọc, thể hiện mang tính phản ánh xã hội lịch sử, cũng như thể hiện cái tâm tư tình cảm, tình yêu quê hương, tình yêu đất nước, tình yêu đôi lứa, mang tính trọng nghĩa, trọng tình. Thể hiện bản chất nhân văn của con người Việt Nam, và một điều đặc biệt nữa mà dân ca ví dặm khác với loại hình dân ca khác, đó chính là dân ca ví dặm không phụ thuộc vào thời gian, không gian, cũng như là trang phục, diễn sướng, có thể là trên đồng ruộng khi đang gieo trồng gặt hái, có thể là đang trên đồi núi đốn củi hái măng, hoặc trên sông lam, sông la, khi thuyền xuôi, thuyền ngược, thì những làn điệu dân ca xứ nghệ đều được cất lên.

Thưa quý thầy cô thân mến, thì chúng ta phải hiểu ví và dặm ở đây là  như thế nào.

Theo như em tìm hiểu một số nguồn tài liệu thì

Hát ví: Hát Ví xứ Nghệ là lối hát giao duyên không nhạc đệm gắn liền với lao động. Lời ca của Ví hầu hết được sáng tác ở thể thơ lục bát, một ít theo thể lục bát biến thể.Nội dung lời ca thường mang tính ví von, giãi bày tâm tư tình cảm; đặc biệt còn có nhiều câu hát rất chải chuốt, thâm thúy, đậm chất trí tuệ.

Hát dặm: Dặm là thể hát nói, bằng thơ ngụ ngôn thơ/vè 5 chữ, nói cách khác thì dặm là thơ ngụ ngôn. dặm là thể hát có tiết tấu rõ ràng, có phách mạnh phách nhẹ, có nhịp nội nhịp ngoại. Dặm rất giàu tính tự sự, trữ tình, kể lể khuyên răn, phân trần bày giải. Cũng có loại dặm dí dỏm khôi hài, châm biếm trào lộng và có cả dặm trữ tình giao duyên.

Theo thống kê thì dân ca ví dặm có 18 điệu ví và 8 vị giặm, như : ví phường vải, ví phường đan, ví phường nón, ví phường cáy, ví trèo non, giặm vè, giặm kể,  và các điệu ví, điệu giặm khác.

Vâng, và ngày nay dân ca ví dặm được người dân nghệ an và hà tĩnh nâng niu và gìn giữ.

Về phía cá nhân chúng ta phải kể đến đó chính là NSND Hồng Lựu, có những bài hát dân ca rất là hay như : Lung linh hồn quê xứ nghệ, đêm trăng phường vải, Dân ca nghệ tĩnh,..

Và một điều đặc biệt, đó chính là bác Hồ của chúng ta, vị cha già của dân tộc, trước khi gần đất xa trời, bác đã mong muốn được lắng nghe, một làn điệu dân ca ví dặm.

Có thể khẳng định, vùng “núi Hồng, sông Lam”, mạch nguồn dân ca ví, dặm đã, đang và sẽ chảy mãi không ngừng, như câu ca: Bao giờ Hồng Lĩnh hết cây/ Sông Lam hết nước/ Thì đó với đây mới hết tình… Ấy cũng là thông điệp, là văn hóa, là cốt cách của người xứ Nghệ trong cuộc sống xưa nay và mãi mãi về sau.

Với nét độc đáo của dân ca ví dặm, vào ngày 27/11/2014 unesco công nhận công nhận dân ca ví dặm trở thành văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại, đó là điều công nhận của quốc tế, cũng là niềm tự hào của người dân xứ nghệ nói riêng và người việt nam nói chung.

Đăng ký tour: tại đây

hoặc liên hệ với Wondertour
Địa chỉ: 100 Xã Đàn, Đống Đa, Hà Nội
Điện thoại: 02437722777, Hotline: 0931722777